Урок 1.
Тэма: Змяненне дзеясловаў па часах і ліках. Змяненне дзеясловаў прошлага часу па родах. Суфіксы дзеясловаў прошлага часу
Задачы:
паўторым, што абазначае дзеяслоў, на якія пытанні адказвае, як змяняецца, якім членам сказа з’яўляецца;
будзем вучыцца вызначаць час і лік дзясловаў, змяняць дзеясловы па родах, вызначаць іх суфіксы і канчаткі;
паназіраем, як змяняюцца дзеясловы ў форме прошлага часу адзіночнага ліку;
выканаем тэст для праверкі засваення ведаў па дадзенай тэме.
Звернемся да табліцы ў падручніку на с.64.
Выканаем практыкаванне 105 на с.64. Прачытайце тэкст. Знайдзіце дзеясловы. Вызначце, у форме якога часу яны ўжыты. (У форме цяперашняга часу.)
Змяніце тэкст так, каб у ім ішла размова пра падзеі, якія ўжо адбываліся. Запішыце тэкст, які атрымаўся.
Праверце сябе.
Вавёрка збірала (пр.ч., адз.л.) арэхі, рыхтавала (пр.ч., адз.л.) запасы на зіму. Звярок хаваў (пр.ч., адз.л.) іх у дупле старога дрэва. Вавёрка рабіла (пр.ч., адз.л.) кладоўкі і пад каранямі дрэў. У такіх кладоўках яна трымала (пр.ч., адз.л.) толькі добрыя арэхі.
Знайдзіце ў тэксце сказ з аднароднымі членамі. (Першы сказ).
Падкрэсліце галоўныя члены сказа. Якім членам сказа з’яўляюцца дзеясловы? (Выказнікам)
Вусна (па жаданню) змяніце тэкст так, каб у ім ішла размова пра падзеі, якія будуць адбывацца.
Праверце сябе.
Вавёрка назбірае арэхі, нарыхтуе запасы на зіму. Звярок схавае іх у дупле старога дрэва. Вавёрка зробіць кладоўкі і пад каранямі дрэў. У такіх кладоўках яна будзе трымаць толькі добрыя арэхі.
Праца з рубрыкай “Гаварыце правільна!”
Прачытайце спалучэнні слоў, змешчаныя ў рубрыцы на с.65
Якія аднакаранёвыя дзеясловы сустрэліся ў гэтых спалучэннях? (Адзеў, надзеў.) Каго можна адзець: сябе ці іншага чалавека? (Іншага.) Надзець адзенне абутак можна на сябе ці на іншага чалавека? (На сябе.) Не памыліцеся пры выбары гэтых дзеясловаваў падчас выканання практыкавання 107.
Праверце сябе.
Мама адзявае (цяп.ч., адз.л.) дачушку. Машына буксуе (цяп.ч., адз.л.) на месцы. Сяргейка надзене (буд.ч., адз.л.) паліто. Маляры пабялілі (пр.ч., мн.л.) сцены. Каваль яшчэ не падкаваў (пр.ч., адз.л.) каня. Хутка выгляне (буд.ч., адз.л.) сонейка.
Звернемся да табліцы на старонцы 67. Прачытайце сказы. У форме якога ліку дзеясловы прошлага часу змяняюцца па родах? Які суфікс маюць ў форме прошлага часу адзіночнага ліку мужчынскага роду? Які суфікс маюць дзеясловы ў форме прошлага часу адзіночнага ліку жаночага і ніякага роду? Які суфікс маюць дзеясловы ў форме прошлага часу множнага ліку?
Выканаем практыкаванне 110. Прачытайце заданне. Утварыце сказы па ўзоры, запішыце сказы з дзеясловам паплыць.
Праверце сябе.
Зашумеў (адз. л., м.р.) асенні лес.
Зашумела (адз. л., н.р.) сіняе мора.
Зашумела (адз. л., ж.р.) хуткая рака.
Зашумелі (мн. л.) марскія хвалі.
Паплыў (адз. л., м.р.) па зорным небе месяц.
Паплыла (адз. л., ж.р.) па рацэ рыбацкая лодка.
Паплыло (адз. л., ж.р.) па небе лёгкае воблака.
Паплылі (мн. л.) ў паветры павуцінкі бабінага лета.
Выканаем практыкаванне 113.
Праверце сябе.
Хлопчык сарваў (адз. л., м.р.) з дрэва чырвоны яблык. 2. Матуля паклікала (адз. л., ж.р.) дзяцей абедаць. 3. Дзіця добра спала (адз. л., н.р.) усю ноч. 4. Па возеры плылі (мн. л.) прыгожыя лебедзі. 5. Дзяўчынка падарыла (адз. л., ж.р.) сяброўцы цікавую кніжку. 6. Вучні правільна рашылі (мн. л.) усе задачы.
Прачытайце дзеясловы ў рубрыцы “Гаварыце правільна” на старонцы 69.
Звярніце ўвагу на націск ў іх. Назавіце дзеясловы з націскнымі (неніскнымі) канчаткамі. Як вы думаеце, чаму дзеясловы брала, рвала змешчаны ў гэтай рубрыцы? (Іх вымаўленне адрозніваецца націскам ад адпаведных дзеясловаў рускай мовы.)
Тэст
1. Сярод слоў знайдзіце дзеясловы.
а) плыве;
б) песня;
в) чорны;
г) шукаў;
д) вялікая
2. Знайдзіце дзеясловы ў форме адзіночнага ліку.
а) піша;
б) бягуць;
в) з’яўляюцца;
г) прынясе;
д) гарэў.
3.У якім радку запісаны дзеясловы прошлага часу?
а) вядзе, выконвае, нясе, чытае;
б) вёз, выконвалі, нёс, чытала;
в) прывядзе, выкапаюць, прынясуць, прачытаюць.
4. У якіх словах правільна вызначаны суфікс і канчатак?
а) забялела;
б) загулі;
в) зашумеў;
г) знайшло
5. У якіх сказах дзеяслоў ужыты ў форме прошлага часу жаночага роду.
а) Доўга хадзіў ляснік па ўзлеску.
б) Вечарам бабуля чытала дзецям казку.
в) Дзяўчынка малюе вясну.
г) Сонца ўзышло над возерам.
д) Каля дарогі вырасла бяроза.
Ключ для праверкі тэста
- а, г;
- а, г, д;
- б;
- а, б;
- б, д.